کلان‌شهرها در انتظار آسمان خاکستری/ تجویز نسخه‌های تکراری

خبرگزاری مهر گروه جامعه_نورا حسینی:  نیمه سال که می شود یادمان می افتد  هوای پایتخت و کلان‌شهرهای کشور آلوده است و باید چاره ای برای آلاینده‌ها کرد. چند روزی مدارس را تعطیل می کنیم و دست به دعا بر می داریم تا باد و بارانی بیاید و دوباره پرونده آلودگی هوا بسته می شود تا سال بعد.

 امسال بهار و تابستان نیز تعداد روزهای ناسالم افزایش یافت. عامل هوای آلوده این بار ازن بود. لیلا نظری سخنگوی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در این باره می گوید: از ابتدای سال جاری تاکنون هوا ۸ روز پاک، ۱۵۱ روز سالم و ۲۷ روز ناسالم برای گروه‌های حساس بوده و هیچ روز ناسالمی برای همه افراد ثبت نشده است.

به گفته وی، هوای تهران در مقایسه با مدت مشابه ۳سال‌ اخیر روند نزولی داشته و روزهای آلوده بیشتری تجربه شده است. همچنین در سال جاری نقش آلاینده ازن بیش از سال‌های گذشته موجب آلودگی هوا شده است. او ادامه می دهد: در ۶ ماه دوم سال‌های اخیر، هوای تهران بر اثر تردد وسایل نقلیه بی کیفیت و مهیا شدن شرایط اینورژن، همواره در معرض آلودگی و شرایط بحرانی بوده و هر روز رقمی حدود ۲هزار تن آلاینده ‌های جوی در این شهر تولید می‌شوند که پایداری جوی می‌تواند شرایط را به سمت حبس و باز تولید شدن آلاینده‌ها در جو تهران پیش برد. طبق گزارشهای به دست آمده از ایستگاههای سنجش میزان آلودگی هوا، در سال گذشته در تهران ۸ روز هوای کاملا ناسالم و ۱۰۰ روز هوای ناسالم برای گروههای حساس داشته ایم. به طور معمول، غلظت ذرات آلاینده در نیمه دوم سال بیش از ۲ برابر نیمه اول سال است. به خصوص در محدوده آبان تا بهمن هرسال، تهران  با بحران افزایش غلظت آلاینده ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون رو به رو است.

در ۶ ماه دوم سال‌های اخیر، هوای تهران بر اثر تردد وسایل نقلیه بی کیفیت و مهیا شدن شرایط اینورژن، همواره در معرض آلودگی و شرایط بحرانی بوده و هر روز رقمی حدود ۲هزار تن آلاینده ‌های جوی در این شهر تولید می‌شوند

آنچه در اختیار شهرداری برای کاهش آلودگی هوا است برنامه ریزی برای کاهش  آلایندگی ناشی از خودروها است که عامل تولید ۷۰ درصد ذرات معلق و ۸۵ درصد گازهای سمی است. به همین دلیل مدیران شهری در برنامه ای که برای مهار آلاینده ها تدوین کرده اند، اگزوز خودروها را هدف قرار داده  اند.

بر اساس گزارش بانک جهانی؛ تهران به لحاظ ذرات آلاینده کمتر از ۱۰ میکرون، در وضعیتی بهتر از شانگهای و بمبئی و کلکته و قاهره، اما در وضعیتی بدتر از گوانگجو و استانبول و سئول و بانکوک و مکزیکوسیتی قرار دارد.

سالانه ۲.۶ میلیارد دلار تاوان اقتصادی آلودگی هوا

بر اساس گزارش این مرجع بین المللی، تاوان اقتصادی آلودگی هوا (هزینه های آسیب به سلامت شهروندان) در تهران، سالانه ۲.۶ میلیارد دلار است. رقمی که با محاسبه ۱۳ هزار تومانی دلار، عددی نجومی را نتیجه می‌دهد که چندین برابر رقم اختلاس معروف ۳ هزار میلیارد تومانی است.

 محمد درویش فعال محیط زیست درباره خسارت هایی که آلودگی هوا به شهرها وارد می کند، میگوید: این خسارات عبارتند از خسارت در سلامت شهروندان که هزینه های درمان را به شدت افزایش می دهد، کاهش جذابیت گردشگری (از جمله در مورد خوزستان و اهواز این مساله به صورت جدی مطرح است)، تأثیر بر شاخص افسردگی شهروندان و افزایش تمایل به خودکشی و بزهکاری و پیامد آن بر پایداری خانواده ها، کاهش کیفیت آب، کاهش کیفیت غذا، اثر منفی بر کیفیت زندگی زیست مندان (به ویژه پرندگان)، لغو برنامه های ورزشی، کاهش امکان رکوردشکنی های ورزشی. مطالعات بین المللی نیز نشان می دهد: آلودگی هوایی که در شهرها وجود دارد و ناشی از ذرات معلق است، شهروندان را گاه به سمت بیماری قلبی می برد.

 بیماریهای قلبی وعروقی حاصل آلودگی هوا

محسن روشنی مدیر واحد پایش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در این باره می گوید: نتایج منتشره در آخرین شماره نشریه اروپایی قلب در اگوست ۲۰۱۸ که به بررسی اثرات آلودگی هوا بر بروز بیماری‌های قلبی و عروقی پرداخته، نشان می‌دهد آلودگی هوا منجر به بیماری های قلبی وعروقی می شود. در این مطالعه پروفسور توماس مونزل، مدیر کاردولوژی در بخش قلب و عروق مرکز پزشکی دانشگاه جوهان گوتنبرگ (JGU)، مکانیسم های مربوط به آسیب‌های عروقی ناشی از آلودگی هوا را به همراه سایر محققان انگلیسی و آمریکایی بررسی کردند.

ذارت معلق ریز هم سایز ویروس بوده و به راحتی پس از استنشاق از طریق ریه وارد جریان خون می‌شوند و باعث التهابات موضعی می گردد و در نتیجه منجر به بیماریهای قلبی عروقی مانند آنفارکتوس میوکارد، آنفارکتوس حاد قلب، نارسایی قلبی و آریتمی قلبی می شوند

به گفته این کارشناس شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، درصد بالای نرخ مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی و عروقی، محققان آلمانی، انگلیسی و آمریکایی را برانگیخت تا اثرات منفی آلودگی هوا بر عملکرد عروق را بررسی کنند. تاثیر اجزای آلودگی هوا (ذرات معلق، ازن، دی اکسید نیتروژن، مونوکسیدکربن و دی اکسیدگوگرد) به طور خاص بر عملکرد سیستم قلبی عروقی و ساز و کارهایی آسیب به عروق متمرکز بود. پروفسور مونزل در خصوص نتایج این مطالعه گفت: به طور خلاصه در رابطه با آلودگی هوا و آسیب‌های ناشی از آن، ذرات معلق نقش برجسته ای دارند و ما به طور ویژه نگران ذرات بسیار ریز هستیم. این ذارت هم سایز ویروس بوده و به راحتی پس از استنشاق از طریق ریه وارد جریان خون می‌شوند و باعث التهابات موضعی می گردد و در نهایت، عامل بروز آترواسکلروز بیشتر (کلسیفیکسیون عروقی) شده و در نتیجه منجر به بیماریهای قلبی عروقی مانند آنفارکتوس میوکارد، آنفارکتوس حاد قلب، نارسایی قلبی و آریتمی قلبی می شوند.

او همچنین تصریح کرد که آلاینده‌های خروجی از موتورهای دیزلی به ویژه ذرات معلق و دی‌اکسید نیتروژن، از عملکردی منفی بر روی عروق برخوردار هستند. با مقایسه همین رقم برای شهرهای مختلف، متوجه می شویم که اگر به لحاظ میزان ذرات زیر ۲.۵ میکرون، تهران را به وضعیت سئول برسانیم، یعنی از ۳۵ میلیگرم بر مترمکعب به ۲۵ میلیگرم بر متر مکعب برسیم، سالانه ۴۰۰ میلیون دلار از خسارات آلودگی هوا به شهرمان کم می شود. اگر همین عدد به ۲۰ میلیگرم بر مترمکعب برسد که مشابه شرایط مکزیکوسیتی است، ۳۰۰ میلیون دلار دیگر صرفه جویی میکنیم و اگر به وضعیت لندن برسیم که متوسط غلظت ذرات آلاینده زیر ۲.۵ میکرون در آن حدود ۱۵ میلیگرم بر مترمکعب است، ۴۰۰ میلیون دلار از هزینه های اقتصادی آلودگی هوا کاهش می یابد.

هرچه برای آلودگی هوا هزینه کنیم به نفع جان مردم است

اینها نشان می دهد که ما هرچقدر در حوزه کاهش آلودگی هوا خرج کنیم، علاوه بر اینکه به نفع جان و سلامتی مردم است، حتی به لحاظ اقتصادی هم در مجموع به نفع شهر و شهروندان است.

بانک جهانی راهکارهای مشخصی را برای کاهش آلودگی هوا در تهران پیشنهاد داده است که هریک میزانی از اثربخشی، تحلیل هزینه- فایده و دوره زمانی نتیجه بخشی دارند.

در همین زمینه محسن پور سیدآقایی معاون حمل و نقل و ترافیک شهردار تهران درباره برنامه هایی که برای کاهش این خسارت نجومی که آلاینده ها به شهر تحمیل می کنند گفت: در بهمن ماه ۹۶ برنامه پیشنهادی شهرداری تهران برای کاهش آلودگی هوا را رونمایی کردیم و جزئیات آن را هم برای نقد و ارزیابی کارشناسان به صورت شفاف منتشر کردیم. در آن برنامه، ما تعهد کرده بودیم که اگر دولت منابع مالی و اعتباری مورد نیاز برای اجرای این برنامه را تأمین کند، پس از پنج سال، تولید ذرات معلق ۵۵ درصد و تولید سایر آلاینده ها ۴۵ درصد کاهش می یابد.

در بسته تعریف شده برای کاهش آلودگی هوا برنامه های مشخصی در زمینه ساماندهی خودروهای دیزلی زمینی و با کاربری عمرانی و عمومی پیگیری شده که شامل تدوین سیاهه انتشار، تدوین فرایند معاینه فنی و ابلاغ استفاده از فیلتر در ناوگان دیزل، خصوصا به بخش خصوصی اتوبوسرانی و خودروهای حوزه معاونت خدمات شهری است.

اجرای فاز دوم کاهش آلودگی از آبان ماه

  فاز دوم طرح کاهش؛ که از اول آبان ماه اجرا می شود و مشخصا کنترل معاینه فنی به کل خودروها، کل ایام هفته و کل ساعات شبانه روز گسترش می شود هم یکی دیگر از برنامه های کاهش آلاینده های تهران است.

 برای موتورسیکلت ها به عنوان یکی از منابع اصلی آلودگی هوای تهران هم برنامه های پیش بینی شده است که دست یافتنی ترین برنامه ای که در حوزه موتورسیکلتها مطرح شده است، طرح تبدیل کاربراتوری به انژکتوری است که هم اکنون فاز پایلوت آن آغاز شده و چند نمونه هم تبدیل شده است. آلایندگی موتورسیکلتهای کاربراتوری بالغ بر ۱۵ گرم بر هر کیلومتر پیمایش است که با تبدیل به انژکتوری به کمتر از یکسوم (۵ گرم در هر کیلومتر پیمایش) می رسد و حتی پیش بینی تا ۲ گرم بر کیلومتر نیز وجود دارد. هزینه این کار برای هر موتورسیکلت در فاز آزمایشی حدود ۲ میلیون تومان برآورد شده است که در مرحله اجرا و در تعداد زیاد، احتمالا به کمتر از یک میلیون تومان برای هر موتورسیکلت می رسد.

ما مشکلی که با موتورسواران داریم این است که اگر پلاکشان را مخدوش کنند و بپوشانند که ۸۰ درصد موتورسیکلت ها این کار را می کنند، اگر کل شهر را هم مجهز به دوربین کنیم، امکان قرائت پلاک این موتورسوارهای متخلف را ندارند

به نظر می رسد برنامه دیگری برای لشکر موتور سواران که نقش مهمی در تولید آلاینده ها پایتخت دارند نشده است. سید نواب حسینی منش مدیرعامل ستاد مرکزی معاینه فنی شهرداری تهران در خصوص اینکه چرا در طرح های کاهش آلودگی هوا و معاینه فنی برنامه ای برای مهار موتورسیکلت ها پیش بینی نمی شود، به مهر می‌گوید: ما هیچ گاه موتورسیکلت ها را از برنامه هایمان کنار نگذاشته ایم تا جایی که مدیریت شهری مسئولیت دارد و اختیار داشته باشد، تلاش کرده ایم که تولید موتورسیکلت های کاربراتوری را محدود کنیم. تلاشی بود که شهرداری تهران انجام داد و بعد مصوبه دولت شد. ما زورمان همین است. ما مشکلی که با موتورسواران داریم این است که اگر پلاکشان را مخدوش کنند و بپوشانند که ۸۰ درصد موتورسیکلت ها این کار را می کنند، اگر کل شهر را هم مجهز به دوربین کنیم، امکان قرائت پلاک این موتورسوارهای متخلف را ندارند. ما باید تلاش کنیم این نقص را برطرف کنم اما چشممان نیز برای به نتیجه رساندنش آب نمی خورد.

در زمینه حمل و نقل پاک و غیر موتوری هم چند برنامه مشخص اجرایی شده یا در دست اجرا است که شامل احیای خانه های دوچرخه، اجرای اولین پروژه دوچرخه اشتراکی در تهران، احیای مسیرهای ویژه دوچرخه، گسترش دوچرخه سواری در بوستانها و پارکهای آموزش و فضاهای داخل شهرکی و دانشگاهها و نیز حضور پلیس دوچرخه سوار در خیابان هاست.

در تاکسیرانی هم برنامه تعویض رایگان کاتالیست برای ۲۰۰۰ تاکسی و همچنین ورود ۳۰۰ دستگاه خودروی هیبریدی و یورو۵ به بالا دنبال می شود. زهرا صدر اعظم نوری رییس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای اسلامی شهر تهران معتقد است: برای رفع آلودگی هوا باید اقدامات ملموس و اثر گذار انجام شود.

وی با بیان این که ما هر ساله شاهد برنامه هایی در زمینه کاهش آلودگی هوا هستیم که دیگر تکراری شده اند و بعضا اثرات سو بر زندگی مردم می گذراند، در گفتگو با مهر می‌افزاید: این در حالی است که ما در سال گذشته در جهت کنترل آفت سفید بالک ها اقدامات ۸ گانه را مستمرا مد نظر قرار دادیم و با اینکه گرمای امسال بیشتر از سال گذشته بود و می دانید که گرما یکی از شرایط رشد و نمو این آفت است اما شاهد بودیم که این آفت به طور کامل کنترل شد لذا ما برای آلو دگی هوا نیز از جنس این اقدامات نیاز داریم اقداماتی که قابل لمس باشند.

به میانه پاییز که می رسیم تعداد روزهای ناسالم افزوده می شود و با وجود برنامه ها و تصمیم گیری ها عاقبت همان کارهایی را می کنیم که هر ساله انجام می شود. مدارس تعطیل می شود، محدوده زوج و فرد به درب منازل می رسد و پرونده آلودگی هوا با چند هشدار و ابراز نگرانی تا سال آینده به بایگانی می رود.